Eenzaamheid kan iedereen overkomen
Het idee dat de wereld niet op je zit te wachten, je buitengesloten voelen. Velen van ons zullen zich weleens zo hebben gevoeld of iemand kennen die eenzaam is. Eenzaamheid blijft een moeilijk bespreekbaar en lastig te bestrijden probleem, terwijl er steeds meer aandacht voor komt.
Begin oktober was de tiende Week van de Eenzaamheid, de Nederlandse en Belgische televisie hadden er afgelopen jaar een documentaireserie over. Kranten schrijven over speeddaten om vriendinnen te zoeken en over rebbelenclubs van ouderen tegen het alleen-zijn. Op Twitter oogstte een oproep van de 25-jarige Nadï van de Watering uit Nijmegen, die vanwege haar gezondheid vrijwel geen sociale contacten had, veertigduizend reacties.
Zwijgen uit schaamte
Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek voelt ongeveer dertig procent van de Nederlanders zich weleens eenzaam, een vrij constant cijfer. Bij zeven procent is dat gevoel sterk. Alleenstaande ouders en mensen zonder partner hebben er vaker dan gemiddeld last van. Ook ouderen behoren tot de risicogroep. Het rapport ‘Kwetsbaar en eenzaam?’ van het Sociaal Cultureel Planbureau uit 2018 laat echter zien dat de kans op eenzaamheid bij ouderen in de laatste twee decennia is afgenomen, doordat mensen tot op hogere leeftijd hun leven in eigen hand hebben en de leefomstandigheden van velen zijn verbeterd. Pas boven de 75 jaar, als de gezondheid hapert, de afhankelijkheid toeneemt en sociale contacten wegvallen, steekt eenzaamheid eerder de kop op.
Ondanks die dalende trend is eenzaamheid een maatschappelijk probleem omdat het aantal ouderen groeit. Nederland telt bovendien inmiddels bijna drie miljoen alleenstaanden. Alle media-aandacht kan helpen het taboe te doorbreken, want praten over eenzaamheid is wel een ding, zegt Henriëtte Bleichrodt, ouderenadviseur en Wmo-consulent bij Welzijn Bloemendaal: “Mensen ervaren het vaak als falen. Wie in financieel opzicht alles heeft en voor de buitenwereld succesvol is, kan zich onmogelijk eenzaam voelen, toch? De angst een verliezer te zijn versterkt de schaamte: dan zwijg je.”
Een nuttig signaal
Eenzaamheid is waarneembaar in de hersenen, in hetzelfde gebied waar je ziet of iemand pijn heeft. Dieren aan de top van de voedselketen hebben geen soortgenoten nodig om zich veilig te voelen. Mensen wel, wij zijn kuddedieren. In die zin vindt Henriëtte eenzaamheid niet zielig, zoals vaak wordt gesuggereerd, maar een nuttig signaal: “Het maakt duidelijk dat je sociale leven aan onderhoud toe is. ”
Eenzaamheid bestaat in verschillende vormen, die in elkaar kunnen overlopen. De existentiële variant gaat over wie je bent en wat je betekent voor anderen. Deze vorm van eenzaamheid ontstaat bijvoorbeeld nadat de kinderen het huis uit zijn of door verlies van werk. Bij sociale eenzaamheid zijn sociale structuren weggevallen, zoals activiteiten in het buurthuis of de kerk, waardoor je minder contact met anderen hebt. Emotionele eenzaamheid kan volgen na het verlies van een dierbare. Je mist dan een specifiek iemand of mensen om je heen met wie je een band voelt.
Vragen stellen
Je kunt overigens niet voor anderen bepalen of ze eenzaam zijn. Een van Henriëttes cliënten zat in clubjes, ging met haar kleinkinderen op vakantie en lunchte elke zondag bij haar kinderen. “Toch voelde zij zich eenzaam, terwijl iemand die vaak alleen is zich daar prima bij kan voelen.” Wat kun je doen om iemand die zich eenzaam voelt te ondersteunen? Hoe goed bedoeld ook, in het aanbieden van activiteiten alleen zit niet de oplossing, aldus Henriëtte: “Vergelijk het met een anorexiapatiënt eten voorzetten, daarmee neem je het probleem niet weg. Wat wel verschil kan maken is vragen stellen om te achterhalen waardoor iemand zich eenzaam voelt. Pas als je de oorzaak weet, kun je iets voor iemand betekenen.”
Het hoort erbij…
Bij existentiële en emotionele eenzaamheid ligt de sleutel tot verandering vooral in de persoon zelf. Bij sociale eenzaamheid kunnen de gemeente en de buurt mogelijkheden creëren om mensen te activeren. De gemeenschap heeft ook een signalerende functie, vindt Henriëtte: “Mensen die eenzaamheid als een probleem ervaren, hebben vaak iemand nodig die met ze meekijkt. Als ze die niet in eigen kring vinden, kan dat bijvoorbeeld een maatschappelijk werker zijn. Ook bij specifieke groepen, zoals mensen met dementie, is al gauw inzet van professionals of getrainde vrijwilligers nodig. Daarvoor moet je weten wie daar behoefte aan hebben.” Voor ouderen maakt mobiliteit vaak verschil. Zolang zij zelf de deur uit kunnen om dingen te doen waar ze van genieten, blijven ze in verbinding met anderen. Henriëtte: “Eenzaamheid verminderen zit dus deels in praktische oplossingen.”
De makke van de huidige maatschappij noemt ze dat ‘gelukkig zijn’ tot standaard is verheven: “Dat maakt het moeilijk om toe te geven dat je weleens eenzaam bent. Het gevoel dat je iets mist, zet aan tot veranderingen in je leven. Dat zie ik als positief. Helaas gaat zo’n verandering soms gepaard met een mentaal dal waar je niet op zit te wachten. Maar je hoeft niet van jezelf te verwachten dat je nooit eenzaam bent. Weten dat het tot op zekere hoogte bij het leven hoort, maakt het minder beladen.”
Wat doet de gemeente?
Vergeleken met andere gemeenten hebben relatief veel inwoners in Bloemendaal last van eenzaamheid. Door aan te sluiten bij het programma ‘Eén tegen eenzaamheid’ van het ministerie van VWS wil de gemeente een daling bereiken van 40 naar 35 procent in 2022. Hiervoor brengt een projectgroep met medewerkers van Welzijn Bloemendaal, Zorgbalans, de GGD, Sportsupport en de gemeente nieuwe ideeën en bestaande initiatieven bij elkaar.
Ambassadeurs
Mensen die eenzaamheid ervaren en daar ondersteuning bij kunnen gebruiken, melden zich zelden zelf. Daardoor zijn ze moeilijk te bereiken. De gemeente werkt nauw samen met organisaties in zorg en welzijn, omdat zij contacten hebben in de wijken. De gemeente werft ook mensen die door hun werk en/of eigen ervaringen een inspiratiebron dan wel intermediair kunnen zijn in de rol van ambassadeur. Zij zijn bijvoorbeeld aanwezig bij bijeenkomsten en praten met mensen in de buurt, waardoor ze signalen over eenzaamheid kunnen oppikken. Er zijn inmiddels enkele ambassadeurs actief, onder wie twee ervaringsdeskundigen en een medewerker van een woningbouwcoöperatie.
Wil je je ook inzetten tegen eenzaamheid?
Meld je dan aan als ambassadeur via voorlichting@bloemendaal.nl. Meer informatie vind je ook in de facebookgroep Bloemendaal- eentegeneenzaamheid.
‘Het gevoel van alleen-zijn gaat ook weer weg’
Geen verbinding met anderen, zo beschrijft Jessica IJzer eenzaamheid. “Verbinding betekent voor mij dat je naar elkaar luistert en oprecht geïnteresseerd bent.” In haar werk als uitvaartondernemer ziet ze dat nabestaanden elkaar soms niet bereiken, omdat iedereen anders reageert op verdriet: “Rouwen is een eenzaam proces. Terwijl de buitenwereld de draad weer oppakt, voelen rouwenden zich vaak nog lange tijd alleen met hun verdriet. Toch zie je aan de buitenkant niet of iemand eenzaam is. Je kunt er ook last van hebben als je een sociaal druk leven hebt. Omdat ik weet hoe dat is, wil ik anderen een hart onder de riem steken.”
Jessica voelde zich geregeld eenzaam toen ze last had van depressies. “Daar ben ik vrijwel van af, maar zoals veel mensen heb ik soms eenzame momenten. Als alleenstaande neem ik belangrijke beslissingen in m’n eentje. En er is niemand die koffiezet als ik na een lange dag bekaf thuiskom. Inmiddels weet ik dat het gevoel van alleen-zijn weer overgaat. Dan hang ik een dag op de bank met Netflix, bel ik de volgende dag een paar vriendinnen en ebt het weg.”
Haar eigen ervaring was reden zich aan te melden als ambassadeur tegen eenzaamheid in Bloemendaal. Zo gaat ze samen met Welzijn Bloemendaal onderzoeken of een lotgenotengroep voor rouwenden in de gemeente mogelijk is.
Sociale media kunnen eenzaamheid verminderen, maar ook afstand scheppen, merkt Jessica: “Met familieleden in het buitenland houd ik via Facebook contact. Dat is geweldig, maar op mijn verjaardag krijg ik liever tien telefoontjes dan veertig appjes.” Eenzaamheid hoef je niet altijd op te lossen, meent ze. “Het is een beetje Cruijffiaans: zonder het negatieve heb je geen positief.”
TIPS TEGEN ALLEEN-ZIJN
Komt dat horen
Mannenkoor De Valsche Noot uit Aerdenhout en het Bussumse vrouwenkoor Vocal Group Esperanto maakten kennis tijdens de Koorbiënnale afgelopen zomer. De 25 mannen en 12 vrouwen besloten gezamenlijk op te treden op plekken “waar een schoon lied vreugde kan brengen,” in de woorden van medeorganisator Lodewijk Bosch van Drakestein. De twee koren brengen een gevarieerd repertoire met zowel klassieke liederen als popsongs. Het eerste concert vindt plaats in Bloemendaal en is bedoeld voor iedereen die ervaart dat het om hem of haar heen stiller is geworden, bijvoorbeeld na verlies van een dierbare. Voor mensen die niet zelfstandig de deur uit kunnen verzorgt Rotary Bloemendaal het vervoer.
Locatie: Dorpskerk Bloemendaal
Datum: zondag 26 april (de dag vóór Koningsdag) inclusief drankje na afloop
Aanvang:15.30 uur
Toegang gratis, bijdrage welkom
Aanmelden voor vervoer via:
lodewijkbvd@gmail.com
Vraagbaak in de wijk
Hoe kan ik huishoudelijke hulp regelen? Zijn er meer mensen in de buurt met een partner die dementie heeft? Wie kan mijn moeder dagelijks verzorgen nu zij ziek is? Hoe kom ik aan een spatbord voor mijn scootmobiel? Zomaar een greep uit de vragen die mensen stellen bij het Informatiepunt Wijkgerichte Zorg. Kwetsbare ouderen in Zuid-Kennemerland, hun mantelzorgers (ook als zij buiten de regio wonen) en andere zorgverleners kunnen er terecht voor praktische ondersteuning. Kcoetz Wijkgerichte Zorg werkt samen met huisartsen en thuiszorgorganisaties in deze regio om te zorgen dat ouderen veilig thuis kunnen wonen.
Informatiepunt Wijkgerichte Zorg
06 - 23 58 46 52, op werkdagen bereikbaar van 8.30 tot 16.30 uur en via wijkgerichtezorg@kcoetz.nl, wijkgerichte-zorg.nl
Zorgen voor elkaar
Op internet vind je tools waarmee je met een groep de zorg voor iemand die (tijdelijk) hulp nodig heeft kunt organiseren. Denk bijvoorbeeld aan maaltijden koken, de hond uitlaten en ritjes naar de dokter. Dat is handig in praktische zin, en het leidt vaak tot meer contacten in de buurt. Voorbeelden van deze tools zijn carenzorgt.nl en de app Fello.
Samen naar buiten
Sociale contacten zijn voor gezond ouder worden minstens zo belangrijk als verantwoord bewegen. GezondOud biedt beide. Voor actieve zestigplussers organiseert het bedrijf trainingen onder professionele begeleiding. De deelnemers sporten in groepen op mooie plekken in de natuur in en rond de gemeente Bloemendaal. Tijdens en na de trainingen ontstaan al snel nieuwe contacten. De deelnemers en/of de organisatie organiseren ook geregeld sociale activiteiten.
Voor informatie en aanmelden:
gezondoud.nl of via Esther Zoetmulder: 06 - 53 83 70 85
Je hart luchten
Eenzaamheid is niet gebonden aan leeftijd, woonplaats of sociale klasse. Het kan ons allemaal overkomen. Toch vinden veel mensen het moeilijk om aan anderen te vertellen dat ze zich eenzaam voelen, terwijl ze wel behoefte hebben om erover te praten. Dan is de Luisterlijn een uitkomst. Je kunt er 24/7 anoniem via chat, mail of telefoon je hart luchten.
De Luisterlijn:
0900 - 07 67, deluisterlijn.nl
